Granaatinslag Hasseltstraat, 17 januari 1945

Granaatinslag Hasseltstraat
Kerk aan de Hasselstraat met pastorie. Voor de kerk vond op 17 januari 1945 een granaatinslag plaats.
Soort gebeurtenis	Granaatbeschieting. Ansichtkaart, Collectie Regionaal Archief Tilburg
Datum	17-01-1945
Plaats	Tilburg
Straat	Hasseltstraat
Doden	16

Achtergrond 17 januari 1945

Vanaf het voorjaar van 1944 verhoogden de geallieerden hun inspanningen om West-Europa van de Duitsers te bevrijden. Om hun grondtroepen te ondersteunen voerden de Britse luchtmacht (Royal Airforce - RAF) en de Amerikaanse luchtmacht (USAAF) in de bezette landen luchtaanvallen uit. In Nederland werden hun luchtaanvallen in 1944 frequenter en intensiever. In augustus en september 1944 voerden de geallieerden zware bombardementen uit op militaire vliegvelden die werden gebruikt door de Duitsers. Een daarvan was vliegveld Gilze-Rijen. De Duitse Luftwaffe had inmiddels zijn overwicht verloren, maar was nog niet uitgeschakeld. Zo vielen Duitse jachtvliegtuigen op 1 januari 1945 vliegveld Gilze-Rijen aan, dat inmiddels door de RAF werd gebruikt.

Talrijke vliegtuigen verschenen boven Tilburg en de bombardementen in de omgeving waren in Tilburg duidelijk hoorbaar. Ook de Duitse grondtroepen waren nog niet verslagen en op de grond werd zwaar gevochten. Vanaf 14 oktober 1944 lag Tilburg in de vuurlinie van Duitse en geallieerde troepen. Op vrijdag 27 oktober 1944 trok een Schotse brigade de stad in. Tilburg was weliswaar bevrijd, maar het gevaar was niet weg. Begin november 1944 bijvoorbeeld kwam kwam het oorlogsfront tot stilstand bij de Maas, op minder dan twintig kilometer ten noorden van Tilburg. Daardoor bleef bleef de stad bereikbaar voor geschut. Tilburg heeft nog maandenlang te maken gehad met oorlogsgeweld. De inwoners werden geconfronteerd met inslagen van vliegtuigbommen en van V-1’s (vliegende bommen) op weg naar Antwerpen, granaatinslagen van luchtafweergeschut en granaatvuur van geallieerde en Duitse veldartillerie. Tilburg was bang.

In de eerste maanden van 1945 kwamen op diverse plekken in de stad granaten neer. Een greep:

• 6 januari : Wilhelminapark, Hasseltstraat.
• 15 januari: Hasseltstraat, Lijnsestraat, Alleenhouderstraat.
• 17 januari: Veldhovenstraat, Weverstraat, Hasseltstraat.
• 6 februari: Buys-Ballotstraat.

Bij sommige granaatinslagen heeft men zich afgevraagd of de granaten wel door Duits geschut afgevuurd waren. De illustere journalist Pierre van Beek was ervan overtuigd dat de granaten die op 6 januari in het Wilhelminapark vielen en de Hasseltse kerk troffen, afgevuurd waren door Engels geschut. Hij had namelijk de explosie van het afvuren gehoord en direct daarna het oversuizen van de granaten. En alles wijst erop dat hij gelijk had, want nog diezelfde dag deelden de Engelse autoriteiten aan de Luchtbeschermingsdienst mee dat de beschieting zich niet zou herhalen. De Luchtbeschermingsdienst was in 1939 opgericht om met alarmering en andere maatregelen burgers te beschermen tegen luchtaanvallen. De granaatinslagen op 6 februari duidden erop dat de granaten uit zuidelijke richting afkomstig waren. Bij de hier genoemde beschietingen waren overigens geen slachtoffers te betreuren, met één uitzondering: Hasseltstraat, 17 januari 1945.

Beschietingen

Op 17 januari 1945 waren echter veel slachtoffers te betreuren. In het noordelijk stadsdeel sloegen met tussenpozen vier granaten in. De eerste drie kwamen neer met een groot tijdsverschil: kwart voor negen in de Veldhovenstraat (nu Veldhovenring), acht minuten over half twaalf in de Weverstraat en vier minuten voor één bij het woonhuis van steenfabrikant Teurlings, Hasseltstraat 200. Toen hulpverleners en nieuwsgierigen zich naar het betreffende pand begaven sloeg een vierde granaat in tussen het publiek, voor de Hasseltse kerk. Negen personen werden op slag gedood, er waren acht zwaar en vijftien lichtgewonden. De gewonden werden overgebracht naar het Sint Elisabethziekenhuis, toen nog gelegen aan de Jan van Beverwijckstraat, en het Brits militair hospitaal aan de Elzenstraat. Van de zwaargewonden overleden er vijf dezelfde dag nog, een overleed de volgende dag, twee stierven later aan hun verwondingen. In totaal eiste de granaatexplosie in de Hasseltstraat zestien mensenlevens.

Miet Schijns schrijft in haar dagboek: "Ik hoorde vanmiddag allerlei verhalen over de Hasselt en ging er eens even heen. Maar nu is het echt heel erg. Er vielen daar vandaag 5 granaten, twee vrijwel zonder schade, een in de Weverstraat die een paar huizen flink beschadigde, maar twee vlakbij de kerk. De eerste nam een stuk van een huis naast de school mee, de mensen kwamen verschrikt toeloopen en toen viel er een twede vlak voor de kerk, die verschillende slachtoffers maakte. Men zegt een 20 doden en gewonden. ’t Was er zielig, veel beschreide gezichten en voor de beschadigde huizen stonden groepjes angstige mensen, verschillende trokken er weg. Toen ik er was, viel er in de verte weer een granaat en in paniekstemming holden de meeste mensen in alle richtingen. Je moet je zelf dan wezelijk eventjes remmen om niet mee te doen. Ik hoorde dat er ook nog een granaat in de Oude Langstraat is gevallen, wel schade geen slachtoffers. ’t Is toch wel onbehagelijk. Je kunt toch niet steeds in de kelder zitten en die dingen komen zo onverwacht."

Betrokkenen

Dodelijke slachtoffers door de granaatinslag:

• Berkel, Anna Wilhelmina Agnes van (15 jaar)
• Berkel, Gerardus Wilhelmus Alphonsus van (12 jaar)
• Bosch-Verhagen, Josephina Jacoba Maria van den (41 jaar)
• Bullens, Petrus Johannes Cornelis (21 jaar)
• Dongen, Adrianus Petrus van (55 jaar)
• Eijck, Christianus Joannes Franciscus van (27 jaar)
• Eijk-van Vlijmen, Jacomina Maria van (58 jaar)
• Elteren, Johannes Cornelis van (24 jaar)
• Marinussen, Adrianus Cornelius (59 jaar)
• Mommers, Cornelis Antonius (44 jaar)
• Mommers, Joanna Henrica Huberdina (10 jaar)
• Mutsaers, Martinus Johannes Cornelis (7 jaar)
• Roessel, Henricus Antonius van (47 jaar)
• Schijvens, Adrianus Josephus Alphonsus (68 jaar)
• Tuerlings, Josefus Antonius Maria (43 jaar)
• Wouters, Antonetta Anna (20 jaar)

Bronnen

Regionaal Archief Tilburg

• Archief 565, Collectie documentatie Tilburg 1940-1945.
• Archief 16, Overlijdensregister 1942.
• Archief 16, Overlijdensverklaringen 1945.
• Archief 30, Plaatsingslijst van het archief van de Luchtbeschermingsdienst van de Gemeente Tilburg, 1936–1946, invnr. 235, scans 107-117, en 234.
• Archief 323, Inventaris van het archief van de dames A.M.J. en M.F.L.J. Schijns, 1915–1948, invnr. 21

Literatuur

• Ad de Beer en Gerrit Kobes, Het leven gebroken. De geschiedenissen van de Tilburgers die als gevolg van de strijd tegen Duitsland en de bezetting van Nederland om het leven kwamen, Tilburgse Bronnenreeks 4 (Tilburg 2002).
• Ad de Beer, Zomaar een stad, Tilburg 1940-1945, Tilburg, Stichting tot Behoud van Tilburgs Cultuurgoed, Tilburgse historische reeks 3, 1994.