Dongecentrale
De Dongecentrale, gelegen aan de noordelijke zijtak van de rivier de Donge (het Noordergat) in het landelijke gebied van de Brabantse vestingstad Geertruidenberg en waarvan alle eenheden sinds 2011 uitbedrijf zijn.
Historie.
In 1914 de werd de N.V. Provinciale Noord-Brabantse Elektriciteitsmaatschappij opgericht. Geertruidenberg werd door zijn gunstige ligging aan het water en spoorlijn gekozen voor de bouw van de eerste PNEM-centrale, door zijn ligging aan de rivier de Donge ‘Dongecentrale’ genoemd. De bouw van de Dongecentrale 1 ving in 1916 aan maar ondervond veel hinder van de Eerste Wereldoorlog. De aanvoer van bouwmateriaal en installaties uit het buitenland ging steeds lastiger. Besteld ijzer en koper werd voor oorlogsdoeleinden in beslag genomen. Leveringen waren vertraagd. Isolatoren waren geheel niet te verkrijgen. Dat noodzaakte de directie om te zoeken naar creatieve oplossingen, waardoor men noodgedwongen niet altijd het beste materiaal moest kopen. De Dongecentrale werd in 1919 dan ook in bedrijf genomen met slechts een enkel circuit als verbinding met Helmond en zonder uitgebreide testen om kinderziektes op te sporen en te verhelpen. Pas vanaf 1920 verliep de elektrificatie van de provincie en de economische ontwikkeling zo voorspoedig dat men eigenlijk voortdurend bezig was met de uitbreiding van de Dongecentrale 1 (1920) en 2 (1931) of modernisering ervan door oudere stoomketels te vervangen door nieuwe.
In 1939 was de volledige productiecapaciteit al weer bereikt en men dacht aan een Dongecentrale 3. Begin 1940 waren de inschrijvingen van leveranciers net binnen toen Nederland betrokken raakte bij de Tweede Wereldoorlog. Tijdens de oorlog werden de plannen verder uitgewerkt en aangepast. Het plan was om dicht bij de Dongecentrale een nieuwe centrale te bouwen om zo gebruik te maken van de daar aanwezige faciliteiten. Maar de vraag naar capaciteit nam alleen maar toe en daarom werd in 1943 besloten om aan de Amer een centrale te bouwen met een vermogen van 100 MW. Op 29 en 30 oktober 1944 bliezen terugtrekkende Duitsers de Dongecentrale op. Pas in 1947 kon de centrale opnieuw in gebruik worden genomen. In 1972 werd deze definitief buiten gebruik gesteld. In 1976 werd in het westelijke gebouw een Steg-centrale ,afkorting van Stoom en gas gebouw. Het vermogen van de Steg centrale bedroeg 118 MW. In aanloop naar het operationeel maken van de centrale had men te kampen met veel kinderziektes. In het begin van de jaren 90 is de oorspronkelijke, eerste elektriciteitscentrale, gesloopt en bleef alleen het tweede gebouw uit 1931 behouden. De Steg-centrale is in 2011 uitbedrijf genomen.
Van het huidige Dongecentrale complex is het opvallendste gebouw de centrale zelf, die ook goed zichtbaar is vanuit de historische kern van het nabijgelegen Geertruidenberg. De Dongecentrale bestaat uit de voormalige centrale, het filtergebouw, een kantoorcomplex en zeven bedrijfswoningen . De Centrale en het filtergebouw zijn rijksmonument.
Toekomst.
Op 11 mei 2012 hebben Provinciale Staten besloten om samen met BOEi (een non-profit organisatie die zich bezighoudt met herbestemmen van industrieel erfgoed) de Dongecentrale in Geertruidenberg aan te kopen. Het plan is om samen een geschikte herbestemming te vinden voor dit rijksmonument.
Er zijn nog geen concrete plannen, maar er wordt gedacht aan een combinatie van functies zoals bijvoorbeeld een outdoor centrum, binnenspeeltuin, bowlingcentrum of horecafuncties. Ook werkplekken voor kunstenaars zijn mogelijk. De daadwerkelijke nieuwe bestemming hangt af van marktpartijen, maar eveneens van de gemeente als een voorgestelde bestemming niet in het huidige bestemmingsplan past.