De Zwartrijt

De loop van De Zwartrijt is nog goed te volgen op de kaart van Zijnen (1760). Deze waterloop begon vroeger in De Schijf, nabij de Missionarisstraat. Vandaaruit liep hij noordwaarts, boog ten zuiden van het Wilhelminapark af naar het oosten en ging vervolgens bij de Deken Sandersstraat weer noordwaarts. Hij passeerde de Hoefstraat bij het Julianapark, ging noordoostwaarts naar de Jac. van Vollenhovenstraat en liep daarna min of meer oostwaarts tot de Watermanstraat. Vandaaruit ging hij in zuidelijke richting om ten oosten van Moerenburg in De Leij uit te monden.

Het noord-zuid lopende deel vormde eeuwenlang de grens met Berkel-Enschot. Van de waterloop resteert alleen het gedeelte tussen de spoorweg naar Den Bosch en de uitmonding in De Leij. Delen van De Zwartrijt komen in oude bronnen voor als Hoege zoe (1420), Soeij (1736) en Caureit (caude rijt; 1443). De oudste vermelding van de naam Swartrijt dateert van 1430. Soei of Zoei is een naam die we vaker tegenkomen bij waterlopen. Het gebied ten westen van de Gasthuisstraat (Gasthuisstraat) waar de Zwartreit doorheen liep heette vroeger De Zooi. ‘Zwart’ in Zwartrijt kan een verbastering zijn van ‘zwet’ (grens).

De Zwartrijt was met ruim zeven kilometer de langste waterloop die binnen de gemeentegrenzen begon en eindigde. Het was een van de beruchte ‘blauwsloten’ (waterlopen), waarop de fabrieken aan de Gasthuisring, het Wilhelminapark, de oostzijde van de Goirkestraat en het Julianapark hun afvalwater loosden.