Bombardement centrum Gilze - 5 juli 1944

De ligging van het door de Duitsers bezette vliegveld (Fliegerhorst) midden in de gemeente maakte de dorpen eromheen extra kwetsbaar. Voor de geallieerden was het een belangrijk te treffen doel: vernietiging van terrein en vliegtuigen. Tweemaal zorgden deze acties voor veel slachtoffers. Op 19 augustus 1943 vielen er 23, veelal jonge slachtoffers, in Hulten. Voor Gilze was 5 juli 1944 zo’n zwarte dag waarop binnen enkele minuten eenentwintig dodelijke slachtoffers en vele gewonden vielen te betreuren.

De aanval op het vliegveld

De geallieerde troepen waren een maand eerder in Normandië aan land gekomen en rukten gestaag op naar ons land. De Duitse vliegtuigen stegen nog steeds vanaf Gilze-Rijen op met het doel de geallieerde troepen te bombarderen. De Fliegerhorst Gilze-Rijen moest dus onklaar gemaakt worden.

Op de basis Molesworth in Engeland zijn de bemanningen van de 303.Groep al vóór het daglicht gewekt voor de briefing. Voor hen wordt Gilze-Rijen als doel aangewezen, een doel dat sommige bemanningen nog kennen van de operaties van 19 augustus 1943 en 31 mei 1944. 40 Vliegende Forten, waarvan er twee zijn uitgerust met z.g. GH-apparatuur voor het localiseren van het doel door een wolkenlaag heen, starten in de vroege morgenuren en zetten in twee formaties koers naar Gilze-Rijen. (Vijf jaar luchtfront, deel V p.77)

Luchtalarm

Ondanks de bewolking werd er toch gevlogen en al vroeg in de ochtend klonk het luchtalarm. Snel volgde het sein veilig en opnieuw klonk het luchtalarm. Er heerste verwarring. De eerste bommen vielen voordat het afweergeschut in actie kwam. De meeste kwamen terecht op het vliegveld, maar enkele ook net daarbuiten. Bij de familie Timmermans vielen de eerste slachtoffers van deze dag.

Op het vliegveld wordt om 8.15 uur reeds alarm gemaakt; kort daarna klinkt het signaal ‘alles veilig’ en meteen daarna is er weer alarm. Het zijn Mustangs, die de weg voor de bommenwerpers vrij moeten maken. Omstreeks 8.45 uur naderen deze uit het noord-oosten en de eerste formatie laat geheel onverwacht zijn bommen vallen door een volkomen gesloten wolkendek. Helaas valt een aantal bommen tot buiten het vliegveld, tot op de kruising Biestraat-Verhoven. Hier wordt de boerderij van de familie Timmermans-Spapen getroffen, met noodlottige gevolgen. In de kelder aldaar worden vier personen door een voltreffer gedood, n.l. vader, moeder, dochter en de hier binnengevluchte C. Klaassen. Twee gewonden, behorend tot de tewerkgestelden op het vliegveld, worden later van hier afgevoerd. (Vijf jaar luchtfront, deel V p.77-78)

overzicht van de bominslagen

Opnieuw luchtalarm

Al snel klonk er weer luchtalarm en iedereen haastte zich naar binnen, een (schuil-)kelder in. Het afweergeschut kwam pas laat op gang.

Om 8.51 uur suizen de bommen opnieuw naar beneden, met een ruw en luid huilend lawaai. Dan volgen de dreunende en oorverdovende explosies, als het bommentapijt zich met onstuitbaar geweld ontrolt over het dorp Gilze, over huizen en straten en de aangrenzende akkers. (…) Stenen, puin en bouwmaterialen worden de lucht ingeslingerd. De enorme kracht van de ontploffende bommen laat vrijwel geen huis ongemoeid. (…) (Vijf jaar luchtfront deel V p.78)

Het duurde maar even, doch de zich verschrikkelijk snel opvolgende ontploffingen hadden hunne vernielingen gedaan. Alle huizen in Gilze schudden op haar grondvesten, maar wee daar waar de bommen vlakbij of op de gebouwen waren gevallen. In twee minuten tijds was er in ons dorp een ongekende ravage aangericht. Toen de laatste bom was ontploft, kwam iedereen uit zijn schuilplaats tevoorschijn om de verwoestingen te aanschouwen en zoo nodig hulp te verleenen. (In de greep van de meedogenloze, p.238)

Toen het gedreun van bommenwerpers en afweergeschut weggestorven was, werd duidelijk wat er was aangericht. Mensen liepen huilend, ontredderd en in paniek rond. De kern van het dorp was zwaar geraakt, overal lagen dakpannen, puin en glas. Overal waren huizen in puinhopen veranderd. Voltreffers doodden twee bijna complete gezinnen, die schuilden in hun kelders. Anderen waren aan het noodlot ontsnapt en kwamen uit hun schuilplaatsen tevoorschijn. Kerkstraat, Raadhuisstraat, Oranjestraat, Akkerstraat, Ridderstraat, het hart van Gilze was een grote ravage. Er gingen die dag een aantal karakteristieke gebouwen in Gilze verloren, onder andere de pastorie en het jeugdhuis, dat uit 1652 dateerde. Het dorp zat zonder gas, water, telefoon en elektriciteit. Straten en wegen waren onbegaanbaar.

schade oranjestraat. foto RATilburg

Raadhuisstraat In de Raadhuisstraat werd het gezin In ’ t Ven onder het puin bedolven. Alleen de vader overleefde het bombardement, omdat hij naar zijn werk was. Er waren nog drie andere personen in het huis aanwezig en die kwamen ook om het leven.

Het Plein Op het Plein viel een bom op de woning van het gezin Sikkenga. De bom trof ook de kelder waarin de bewoners schuilden. Moeder Sikkenga en zes van haar kinderen waren op slag dood. Drie kinderen en de vader overleefden het drama, omdat zij niet thuis waren.

opruimwerkzaamheden. foto RATilburg

Redden en puinruimen

Reddings- en opruimwerkzaamheden kwamen snel op gang. Hulpdiensten uit Tilburg, Rijen en Chaam waren er om hulp te verlenen. Op het vliegveld aanwezige politieke gevangenen die daarvoor speciaal opgeleid waren, maakten nog zeven tijdbommen of blindgangers van 250 kg onschadelijk. De burgemeester kreeg van de Ortskommandant toestemming om het door de Duitsers gevorderde Gasthuis in de Kerkstraat te gebruiken voor de opvang en hulpverlening aan slachtoffers. Verschillende zwaargewonden werden naar het ziekenhuis in Tilburg overgebracht. Voor de hulpdiensten werd een maaltijd georganiseerd. De Volksdienst van de NSB bood o.a. broodmaaltijden aan, waarvan de inwoners geen gebruik wensten te maken. De verwoeste woningen konden aan de gemeente worden overgedragen. De vele dakloos geworden inwoners werden opgevangen bij degenen die nog wel een huis hadden. Velen vertrokken naar omliggende dorpen.

De slachtoffers

Biestraat/Verhoven

Akkerstraat

Janus Geerts

Plein

Raadhuisstraat

Bronnen en Literatuur

Onder de rook van het Vliegveld; publicaties in Weekblad Gilze en Rijen

Herinneringsroute

J.P. van den Hout, e.a. Vijf jaar Luchtfront. Het vliegveld Gilze-Rijen in de Tweede Wereldoorlog. Deel V. uitg. Heemkring Molenheide, Gilze. 1988

Arnold Verster, e.a. In de greep van de meedogenloze. Gilze en Rijen in oorlogsdagboeken. Uitg. Heemkring Molenheide, Gilze. Z.d.

Vijf jaar Luchtfront. Het vliegveld Gilze-Rijen als oorlogsveld. Uitgave van Gilzer Luchtvaartclub Illustrious, 1947.

Navigatie

Hulpmiddelen