BeKa
| Van den Bergh-Krabbendam (BeKa) | ||
 | ||
| Type bedrijf | wollenstoffenfabriek | |
| Datum oprichting | 1854 | |
| Datum opheffing | 1968 | |
| Eigenaars / oprichters | Pieter Johannes van den Bergh (1811-1894) | |
De uit Berkel-Enschot afkomstige Pieter Johannes van den Bergh (1811-1894) was in eerste instantie lakenvolder op de windvolmolen aan het Galgeven. In 1836 kreeg de volmolen stoomkracht, vervolgens ging Van den Bergh spinnen en weven. In 1854 kreeg het bedrijf de naam Van den Bergh-Krabbendam, later afgekort tot BeKa. In 1835 was Van den Bergh getrouwd met de uit Schoonhoven afkomstige Rijka Krabbendam (1812-1903); haar naam werd aan de bedrijfsnaam toegevoegd.[1]
Inhoud
Van den Bergh-Krabbendam
| BeKa, 1904 | ||
 | ||
| Tekening. Complex van de textielfabriek Van den Bergh - Krabbendam (Beka) in 1904, gevestigd in de voormalige Lancierskazerne. De gebouwen met de sheddaken zijn later bijgebouwd. Collectie Regionaal Archief Tilburg |
In 1859 kocht Van den Bergh het westelijke deel van de voormalige Lancierskazerne aan de Oisterwijksebaan (de tegenwoordige Sint Josephstraat) in Tilburg, waar hij zijn lakenvollerij en wollenstoffenfabriek Van den Bergh-Krabbendam vestigde. Norbertus Nicolaas de Kanter (1813-1872) kocht het oostelijke deel van het complex in december 1859. Hij vestigde daar zijn leerlooierij en vellenbloterij. Met de koop van het kazernecomplex werd het bedrijf Van den Bergh-Krabbendam groot opgezet: de kazerne werd verbouwd en ingericht met machinale weefgetouwen en spinmachines, op de binnenplaats kwam een ketelhuis met schoorsteen. In 1872 ging Pieter van den Bergh een vennootschap aan met zijn zoons Louis Etienne (1844-1915) en Ferdinand Adolf Leonard (1848-1932) onder de naam firma Van den Bergh-Krabbendam. [2]
Uitbreidingen
Na het overlijden van De Kanter in 1872 ging de looierij en vellenbloterij over op zijn weduwe, Hendrika Wilhelmina van Zantbeek (1831-1879). In 1895 verkocht haar zoon, Alphonsus Josephus Maria de Kanter (1866-1924) de vellenbloterij aan de broers Ferdinand Adolf Leonard en Pieter Johannes (1856- ) Van den Bergh. De familie Van den Bergh was vanaf 1895 eigenaar van het hele complex.
| Drie generaties Van den Berg | ||
 | ||
| Drie generaties Van den Bergh voor hun bedrijf aan de St. Josephstraat in 1887. Collectie Regionaal Archief Tilburg |
In de loop der jaren werd het oppervlak van de fabriek verschillende keren vergroot en was het qua omvang een van de grootste textielfabrieken in Tilburg. In 1901 werd er een weverij (met sheddaken) gebouwd achter tegen het carrévormige deel aan de Jan Aartestraat en een stoommachine van 100 pk. [3] De daaropvolgende jaren werd het complex uitgebreid met een spinnerij en weverij (1902), een machinale weverij (1903), een machinekamer met ketelhuis voor een stoommachine van 1000 pk en 2 stoomketels en een schoorsteen.
In 1921 werd de firma omgezet in een naamloze vennootschap, de N.V. Wollenstoffenfabriek BeKa. In 1968 sloot BeKa de deuren. Er werkten toen nog 278 personen. In 1972 werd de naamloze vennootschap omgezet in een besloten vennootschap onder de naam Wollenstoffenfabriek beka B.V. met Paul Jacques Rubens als directeur. Met ingang van 30 juni 1980 werd de besloten vennootschap opgeheven.[4]
Uit BeKa ontstonden L.E. van den Bergh en AaBe.
Rijksmonument
In 1976 kocht de gemeente Tilburg het leegstaande complex. Het gebouw binnen het Carré werd gesloopt, zodat de vroegere paardenstallen weer vrij kwamen te staan. Het BeKa-complex werd op de “ontwerplijst van beschermde monumenten voor de gemeente Tilburg” geplaatst.
| Afbraak ketelhuis Beka-fabriek st. Josephstraat, 1968. | ||
 | ||
| Foto: Schmidlin, collectie Regionaal Archief Tilburg |
Het College van B & W adviseerde op 10 juni 1976 de gemeenteraad om alleen de voorbouw aan de St. Josephstraat te handhaven, de drie vleugels (het carré) zouden in het belang van het reconstructieplan BeKa (woningbouw) van de ontwerplijst moeten worden afgevoerd.[5] Hier was de raadscommissie voor culturele zaken het niet mee eens, zij wilde dat de historische, stedenbouwkundige en financiële aspecten van de carré-vormige achterbouw nader onderzocht werden. De gemeenteraad volgde het advies van de raadscommissie op. Een ambtelijke werkgroep zou voor 1 september 1976 een eindrapport aan B & W moeten voorleggen. Zij kwam tot de conclusie dat de vroegere cavaleriekazerne en de daarachterliggende paardenstallen uit krijgshistorisch en architectonisch oogpunt uniek waren én dat er een zinvolle bestemming aan kon worden gegeven. Op 4 oktober 1976 werden de voorbouw, de voormalige paardenstallen en de fabrieksschoorsteen door de gemeenteraad bij de minister voorgedragen om op de lijst van beschermde monumenten te plaatsen. De schoonsteen werd in 1980 gerestaureerd.
In de oorspronkelijke en later gerestaureerde gebouwen kwamen kantoorruimtes en in 1988 onder meer het gemeentearchief Tilburg (vanaf 2007 Regionaal Archief Tilburg). Op delen van het voormalige fabrieksterrein werden woningen en appartementen gerealiseerd.
Twee eeuwen Tilburgse textielfabrieken
Beka, v/h Van de Bergh-Krabbendam
Bronnen
| Nieuwsblad van het Zuiden, 2-2-1980 | ||
| ||
| Wollenstoffenfabriek BeKA in liquidatie, NVHZ 2-2-1980. Bron: BHIC, Archief 404a, kamer van Koophandel voor Tilburg en omstreken, invnr. 1089, Wollenstoffenfabriek Beka B.V. |
Regionaal Archief Tilburg,
- Archief 145, Wollenstoffenfabriek Van den Bergh & Krabbendam (BeKa) te Tilburg, 1844-1972
- Archief 327, Wolfabrikant Frits F.B. van de Bergh (1877-1951) te Tilburg, 1940-1946
- Archief 1083, Hinderwetvergunningen Tilburg 1975-1937)
- Archief 399, collectie documentatie Tilburg, invnr. 856, Briefhoofd Van den Bergh Krabbendam. 75-Jarig bestaan wollenstoffenfabriek BeKa. Gouden jubileum Jos Verhoof. Textielbedrijf dicht; commentaren op sluiting van BeKa wijzen beschuldigend naar regering. Spoedig meer ontslagen in textiel. Halve ton voor herstel BeKa-schoorsteen. 1890-1968
Brabants Historisch Informatie Centrum (BHIC)
- Archief 404a, kamer van Koophandel voor Tilburg en omstreken, invnr. 1089, Wollenstoffenfabriek Beka B.V.
Literatuur
- Loon, A.J.A. van, Peeters, Ronald, Steijns G.J.W., Het gemeentearchief van Tilburg (Tilburg 1988)
- Yvonne Welings, 'Een tragische broedertwist in de Tilburgse textielindustrie', in: Erfgoed Magazine Tilburg, jaargang 39, 2021, nr. 3
Geheugen van Tilburg
Tilburg op de Kaart
Noten
- ↑ Uit dit huwelijk werden negen kinderen geboren, vier meisjes en vijf jongens. De oudste twee jongens, Frederik (1835-1863) en Bernardus (1840-1864), stierven vrij jong.
- ↑ Louis Etienne was de latere firmant L.E. van den Bergh flanelfabrieken. Bron: Loon, A.J.A. van, Peeters, Ronald, Steijns G.J.W., Het gemeentearchief van Tilburg (Tilburg 1988)
- ↑ Momenteel is deze ruimte, de vroegere weverij, in gebruik als studiezaal van Regionaal Archief Tilburg.
- ↑ BHIC, Archief 404a, kamer van Koophandel voor Tilburg en omstreken, invnr. 1089, Wollenstoffenfabriek Beka B.V.
- ↑ Loon, A.J.A. van, Peeters, Ronald, Steijns G.J.W., Het gemeentearchief van Tilburg (Tilburg 1988), p. 44