Asten, Johannes Hendrikus Leonardus van

Johannes Hendrikus Leonardus van Asten
Afbeelding gewenst
Volledige namen	Johannes Hendrikus Leonardus van Asten
Geboortedatum	27-01-1909
Geboorteplaats	Rotterdam
Adres	Sevenhoekstraat 50
Woonplaats	Tilburg
Beroep	Sergeant Artillerie
Overlijdensdatum	19-12-1943
Plaats van overlijden	Kamp in Birma (Myanmar).
Bijzonderheden	Overleden in een Japans krijgsgevangenkamp bij Kilometer 100 van de Birma-Siamspoorweg.

Geef de oorlog een gezicht!

Kun jij ons helpen met het schrijven van het levensverhaal van deze persoon?

Hoewel het meer dan 75 jaar geleden is dat er een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog blijft het belangrijk de slachtoffers te herdenken. We willen door hun verhaal te vertellen de slachtoffers eren en de herinnering levend houden Alle Tilburgse oorlogsslachtoffers zijn opgenomen in de Wiki Midden-Brabant en we streven er naar van ieder een levensbeschrijving en foto op te nemen.

Helaas hebben we van sommigen maar beperkte of soms helemaal geen informatie. We hebben jouw hulp nodig deze levensverhalen vast te leggen door ontbrekende informatie aan te vullen met verhalen of foto’s. We ontvangen je reactie graag via info@regionaalarchieftilburg.nl o.v.v. Wiki Oorlogsslachtoffers.

Asten, Johannes Hendrikus Leonardus van (geb. Rotterdam 27-01-1909, gest. Birma (MM) 19-12-1943), sergeant bij de artillerie. Zoon van Alphonsus Adrianus van Asten (1878-1951) en Christina Maria van Zeeland (1879-1944). Van Asten was ongehuwd. Hij is op 19-12-1943 overleden in een krijgsgevangenkamp in Birma (Myanmar) bij Kilometer 100 van de spoorweg.

Achtergrond

Johannes van Asten wordt op 27 januari 1909 geboren in Rotterdam als zoon van Alphonsus Adrianus van Asten en Christina Maria van Zeeland. Vader Alphonsus is smid en bankwerker, eerst bij Kunstsmederij Alex. v.d. Muijsenbergh in Tilburg en vanaf september 1900 bij de Staatsspoorwegen. Johannes is het tweede kind van de vijf. Een van de dochters sterft in haar eerste levensjaar. Het gezin Van Asten verhuist in maart 1908 vanuit Boxtel naar Rotterdam, waar Johannes geboren wordt, en keert in oktober 1909 terug in Tilburg. In Tilburg woont het gezin op verschillende adressen.

Naar Nederlands-Indië

Van Asten is dienstplichtig en wordt in januari 1929 ingelijfd bij het korps Luchtdoelartillerie. In juni 1930 wordt hij van dit korps voor vijf jaar overgeplaatst naar de overzeese militaire dienst. Hij verlaat het ouderlijk huis op Beeksedijk 73p en gaat via de Koloniale Reserve als kanonnier 2e Klasse naar het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL). Hij ontvangt daarvoor een premie van 400 gulden. In juli 1935 tekent Van Asten voor zes jaar bij en hij krijgt bij de artillerie van het KNIL een aanstelling als kanonnier 2e klasse motorrijder. In 1939 mag hij met verlof en hij verlaat zijn standplaats in Batoe-Djadjar op Java (voormalig Nederlands-Indië). Eind mei komt hij met het MS ‘Johan van Oldenbarnevelt’ aan in Amsterdam. Vervolgens verblijft Johannes bij zijn ouders op Sevenhoekstraat 50 in Tilburg. Vanwege de oorlogsdreiging wordt hij in september 1939 gemobiliseerd en ingedeeld bij het 2e Depot Bereden Artillerie van de Koninklijke Landmacht in Voorschoten. Een maand later wordt hij ontheven van zijn mobilisatie-indeling en gaat hij terug naar het KNIL. Eind 1939 scheept Van Asten in op het SS ‘Johan de Witt’, vaart van Amsterdam naar Lissabon en van daaruit met het MS ‘Oranje’ naar Batavia op Java. Hij vestigt zich op Java in Bandoeng. Bij de artillerie van het KNIL wordt hij bevorderd tot sergeant.

Het MS ‘Johan van Oldenbarnevelt’ tijdens de Tweede Wereldoorlog

Bron: Stichting Maritiem-Historische Databank

Het SS ‘Johan de Witt’

Bron: Stichting Maritiem-Historische Databank

Het MS ‘Oranje’

Bron: Stichting Maritiem-Historische Databank

Japanse bezetting en krijgsgevangenen

Eind 1941 valt Japan de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor op Hawaï aan. Daarmee begint de oorlog in de Stille Zuidzee. In januari 1942 valt Japan Nederlands-Indië binnen. Op 8 maart 1942 capituleert Nederland, wat de volgende dag bekend wordt gemaakt. Nederlands-Indië komt onder Japans bewind en de militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en de Koninklijke Marine worden krijgsgevangen gemaakt. Van de gevangengenomen Indonesische KNIL-militairen laten de Japanners een groot deel vrij. De 38.386 overige krijgsgevangenen zijn vrijwel allen van Nederlandse en Nederlands-Indische afkomst; 7552 van hen komen door hun gevangenschap om. Van de Koninklijke Marine zijn 3847 Nederlanders als krijgsgevangenen afgevoerd; 648 van hen komen te overlijden.

Krijgsgevangenkampen in Nederlands-Indië en daarbuiten

Verspreid over Nederlands-Indië richt de Japanse bezetter krijgsgevangenkampen op. Dit gebeurt op Java, Sumatra, Molukken, Flores, Celebes en Borneo. De kampen zitten in uiteenlopende gebouwen waaronder ziekenhuizen, loodsen, scholen en gevangenissen. Krijgsgevangenen komen ook elders in Oost-Azië in kampen terecht zoals in Japan, Malakka, Indochina, China, Korea, Birma en Thailand. Onder deze krijgsgevangen zijn behalve Nederlanders ook Britten, Amerikanen en Australiërs.

Dwangarbeid

Vanaf het najaar van 1942 gebruiken de Japanners de krijgsgevangenen als arbeidskrachten. Ze moeten vliegvelden, wegen en spoorwegen aanleggen of in mijnen en op scheepswerven werken. Voor dit doel gaan de krijgsgevangenen op transport naar kampen die over Oost-Azië zijn verspreid. De werkdagen van de krijgsgevangenen zijn lang en hun leefomstandigheden zijn slecht. De voeding is nauwelijks toereikend en van slechte kwaliteit. Gevangenen lijden aan tropische ziektes, worden mishandeld en terechtgesteld. Berucht is het werk aan twee spoorwegen. Het werk aan de Pakanbaroe-spoorweg tussen Pakanbaroe en Moearo op Sumatra leidt tot zo’n 700 doden onder de Nederlandse krijgsgevangenen. Bij de aanleg van de Birma-Siamspoorweg tussen Birma en Thailand komen ongeveer 3000 Nederlandse krijgsgevangenen om.

Overzichtskaart van Oost-Azië, 1900: Java, Singapore en gebied Birma-Siamspoorweg omcirkeld

Bron: commons.wikimedia.org

Krijgsgevangene aan de Birma-Siamspoorweg

Van Asten wordt ook krijgsgevangen genomen, maar het is niet bekend waar en wanneer. Na zijn aanhouding komt hij terecht in een kamp op Java en wordt later tewerkgesteld aan de Birma-Siamspoorweg. De Birma-Siamspoorweg is 415 kilometer lang en loopt van Non Pladuk bij Ban Pong in Thailand (tot 1939 Siam geheten) naar Thanbyuzayat in Birma. De spoorweg moet het de Japanners gemakkelijker maken om troepen en materialen naar het front in Birma te brengen. De krijgsgevangenen verblijven voor dit werk in een reeks kampen langs de rivieren Khwae Yai en Khwae Noi. Vanuit zo’n kamp moeten zij een deel van de spoorweg aanleggen. Als dat deel klaar is, dan gaan de gevangenen naar een volgend werkkamp om aan een ander deel te werken. Op deze manier schuiven groepen krijgsgevangenen telkens op. Het werk aan de spoorweg, dat onder zware omstandigheden moet gebeuren, begint in 1942 en is in oktober 1943 klaar..

Kaart van de Birma-Siamspoorweg met kampen

Bron: Brabantse Gesneuvelden (F. van Doorn)

Locatie van Kamp 100, aangeduid als Regue/100

Bron: Sears A. Eldredge, Macalester College, USA

Route naar het kamp

Krijgsgevangenen die van Java op transport gaan naar de spoorweg worden eerst met schepen naar Singapore gebracht. Singapore is onderdeel van de Britse kolonie Straits Settlements en is door Japan bezet. De transportschepen worden ‘hell ships’ genoemd vanwege de slechte omstandigheden aan boord. Vanuit Singapore gaan de krijgsgevangenen, die zijn bestemd voor de aanleg van het Thaise gedeelte van de spoorweg, per trein naar Ban Pong in Thailand. Vervolgens gaan zij in een vrachtauto of te voet naar hun werkkamp. Krijgsgevangenen die aan het Birmese gedeelte moeten werken gaan per schip van Singapore naar Birma en daarna naar hun kamp. Van Asten komt in Birma terecht in een kamp bij kilometer 100 van de spoorweg.

Tekening van de verhuizing van kamp 80 naar kamp 100, eind mei 1943

Bron: Delpher, Het Geheugen

Programma van voorstelling in kamp Regue-100, 22 december 1943

Bron: Delpher, Het Geheugen

Dood bij Kilometer 100 in Birma

Elk kamp langs de Birma-Siamspoorweg wordt aangeduid met het aantal kilometers dat het kamp verwijderd is van het beginpunt in Thailand of Birma. Veelal wordt de naam toegevoegd van het dorp waar het kamp ligt. Johannes van Asten wordt ondergebracht in kamp 100. Dit kamp ligt op 100 kilometer van Thanbyuzayat in Birma en wordt in de bronnen ook wel vermeld als ‘Regue’ of ‘Anganum-2’. De krijgsgevangenen in kamp 100 zijn in mei en juni 1943 aangekomen uit twee andere Birmese kampen, Phadong (kamp 80) en Aparon (kamp 83). Zij moeten een spoordijk aanleggen. Op 22 december 1943 wordt in het kamp een voorstelling opgevoerd door een groep krijgsgevangenen met de naam ‘Rimboe Club’. Van de voorstelling is een programma bewaard gebleven met daarop onder andere een moppentrommel, liedjes, goocheltrucs en een dansende ‘Miss Waikiki’. Johannes van Asten maakt de voorstelling niet meer mee. Hij sterft op 19 december 1943 aan beriberi. Johannes wordt begraven op het Nederlands Ereveld op het Thanbyuzayat War Cemetery in Myanmar, vak D I, rij C, grafnummer 1. Zijn naam komt voor op de namenlijsten van het ‘Birma-Siamspoor en Pakan Baroe spoorwegen monument’ in Arnhem en het Nederlands Ereveld in Thanbyuzayat.

Graf van Johannes van Asten op Thanbyuzayat War Cemetery in Myanmar

Bron: Oorlogsgravenstichting

Gebeurtenis

Tilburgers omgekomen onder Japanse overheersing

Bronnen

Dit is een selectie van de gebruikte bronnen. In de noten staan alle gebruikte bronnen.

• Regionaal Archief Tilburg 565 Collectie documentatie Tilburg 1940-1945, map 222.
• Indische Kamparchieven.
• Japanse krijgsgevangenkampen.
• Netwerk Oorlogsbronnen.
• Delpher.

Literatuur

• Gerrit Kobes en Ad de Beer, 'Het leven gebroken in het Verre Oosten. De geschiedenissen van de Tilburgers die om het leven kwamen in de strijd tegen Japan, als gevolg van de Japanse bezetting van Nederlands-Indië (1941-1945), de Indonesische kwestie (1945-1949) en het conflict in Korea (1950-1953)', in: Tilburgse sprokkelingen. Bijdragen tot de Tilburgse geschiedenis Tilburg 2003 (THR 11)
• Herman Burgers, De garoeda en de ooievaar: Indonesië van kolonie tot nationale staat, Hoofdstuk V, Indonesië onder Japanse Bezetting, Brill 2010
• J.E. Ellemers en R.E.Vaillant, Indische Nederlanders en gerepatrieerden, Muiderberg Coutinho 1985;
• Loe de Jong, Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Deel 11b Hoofdstuk 8. Martinus Nijhoff, Den Haag 1969.
• Militaire Spectator jrg. 1986 nr. 3, 1995 nr. 8 en jrg. 1998 nr. 3
• Renske Krimp, De doden tellen. Slachtofferaantallen van de Tweede Wereldoorlog en sindsdien, Nationaal Comité 4 en 5 Mei, Amsterdam 2016, p.16.
• Sears A. Eldredge, Captive Audiences / Captive Performers. Music and Theatre as Strategies for Survival on the Thailand-Burma Railway 1942-1945, Digital Commons @ Macalester, Macalester College, Saint Paul, Minn. USA, 2014.

Externe links

• Johannes Hendrikus Leonardus van Asten op Oorlogsbronnen.nl
• Oorlogsgravenstichting, persoonsdossier van Johannes Hendrikus Leonardus van Asten.