47 De Gomelaar
| De Gomelaar | ||
| ||
| Vroegste vermelding | 1427 | |
| Vroegst bekende eigenaar | Margriet Arnoud Houtappel | |
| 47 De Gomelaar | ||
 | ||
| Café 't Gommelen omstreeks de Eerste Wereldoorlog. |
| Het Convent van Orthen | ||
.jpg) | ||
| Mallejan voor café 't Gommelen. |
| 47 De Gomelaar | ||
 | ||
| De foto is genomen in 1931 bij Huize van Gestel nabij het Gommelen, toen genummerd B 54 op de plaats waar nu de woning van de familie Felen staat bij gelegenheid van het 40-jarig huwelijksfeest van Willem van Gestel en Mijntje van den Langenberg. Het was toen nog een dubbel woonhuis. Eind jaren 70 van de vorige eeuw is het pand vervangen door nieuwbouw. |
Beschrijving van het leengoed
Dit leengoed van de heren van Boxtel ligt tussen de Gommelsestraat en de Giersbergsesteeg (ten onrechte nu genaamd Gijsbergse Steeg) en strekt zich uit van de Biezenmortelsestraat tot aan de huidige Zandleij. Dit leengoed besloeg 36 bunder land. Het was voornamelijk heide, later deels ontgonnen tot weilanden.
Het leenhof van Boxtel gaat in ieder geval terug tot 1293 volgens de archieven. Deze strook land komt ergens voor 1427 in bezit van de heren van Boxtel, wanneer en op welke wijze is niet bekend. Zij gaven het vervolgens uit als leengoed. Het archief van het huis Stapelen in Boxtel, waar de heren van Boxtel woonden, bevat een leenboek dat de periode 1416-1503 bestrijkt. Hoewel de heer van Boxtel formeel de eigenaar van het perceel was, gaf hij het op zijn beurt uit in leen aan mensen die hij aan zich wilde binden of die iets van hem tegoed hadden. Zij konden het perceel ontginnen en in gebruik nemen. In het leenboek staat als eerste leenman genoemd Margriet dochter van wijlen Arnout Houtappel en Hillegonda Willem van Oesterzele. Zij is getrouwd met Dirck Rijckaert Borchgreef. Op Sint-Michielsdag in 1427 reist zij af naar Boxtel, als voogd van haar nog jonge zoon Rijckart. Blijkbaar was zijn vader al overleden. Zij heeft in Boxtel bij haar leenheer, Willem van Boxtel, hulde ende ede van trouwen gedaan. Als leenman moest je trouw zweren aan de leenheer voordat je de goederen in gebruik mocht nemen. Bij dit leengoed, naast het omvangrijke perceel in Udenhout op het Gommelen, hoorde ook nog 21 lopense land in Enschot bij de kerk.
Na het overlijden van Rijckaert wordt zijn broer Dirck de nieuwe leenman. Hij legt de eed af op 24 maart 1485. Dirck, waarschijnlijk de zoon van de eerder genoemde Rijckaert, verkrijgt het leen op 28 mei 1491 en legt op die dag de eed af. De familie Borchgreef of De Borchgreve houdt dit leen nog ruim een eeuw in bezit. In 1608 krijgt jonker Jan van Straesborch, echtgenoot van Catharina Dirck de Borchgreve, toestemming om de 36 bunder in Udenhout te verkopen. Het is dan niet langer een leengoed, maar een zogenaamd allodiaal goed. Jan van Straesborch is volledig eigenaar van het Udenhoutse bezit. Kort daarna zal hij het gebied in delen hebben verkocht. In al die eeuwen heeft er nooit een huis op dit leengoed gestaan.
Huidige bewoning
Op het grondgebied van de oude hoeve vinden we de woningen Biezenmortelsestraat 1, Biezenmortelsestraat 3, Gommelsestraat 26 en Gommelsestraat 28.
Bronvermeldingen
Brabants Historisch Informatie Centrum, Huis Stapelen in Boxtel, 1294-1879, inv.nr. 101 f. 24 (1427).
Regionaal Archief Tilburg, archiefnummer 847, Schepenbank en eninge van Oisterwijk, 1418-1811,
inv.nr. 442 f. 33 (1808).
Smulders, F. W. (1948). Het leengoed op 't Gommelaar. De Kleine Meijerij, 2(4), 3-4.
- Toelichting cijnsregister.