11 De hoeve van Diederic van Hoculem
| De hoeve van Diederic van Hoculem | ||
| ||
| Vroegste vermelding | 1340 | |
| Vroegst bekende eigenaar | Diederic van Hoculem | |
| 11 De hoeve van Diederic van Hoculem | ||
 | ||
| Een vooroorlogse foto van de Schoorstraat. De weg is vanwege het mulle zand amper begaanbaar. Links de boerderij Schoorstraat 34/36 en rechts de boerderij van de familie Smits die in de oorlog is afgebrand, tegenwoordig de aspergeboerderij van Van Iersel. |
| 11 De hoeve van Diederic van Hoculem | ||
 | ||
| De familie Smits op de Schoorstraat. Bij de bevrijding is deze boerderij afgebrand. Later is er een nieuwe boerderij gebouwd, die nu wordt bewoond door aspergekweker Van Iersel. Op de foto vlnr Jaon Smits en zijn zonen Marinus en Frans, zijn dochter Anna, zijn vrouwtje Mijntje, zoon Jan en dochter Jaan. |
Inhoud
Beschrijving van de hoeve
In het cijnsregister van 1340 staan enkele waarschijnlijk later ingeschreven cijnsposten van zes nieuwe penningen en veertien oude schellingen die Diddericus van Hoculem betaalt. Hij heeft die cijnzen overgenomen van Rodolf de Hoesde. Het daaropvolgende cijnsregister van 1380 laat dezelfde twee posten zien met daarbij de naam van Theodoricus de Hoekelem.
In de tussenliggende jaren is Dirk van Hoculem overleden. Op 21 februari 1369 verkoopt Gerit Groij, zoon van Jacob van Driel en man van Aleijt Dierics van Hoculem een cijns uit het goed van wijlen zijn schoonvader. Gerit Groij overlijdt voor 1383. Hij en zijn vrouw hebben drie kinderen: Willem, Aleid en Jacob. De kinderen bezitten elk eenderde deel van deze hoeve. Zoon Willem verpacht in 1394 zijn eenderde deel aan twee personen, namelijk aan Gerit Lambrecht de Wael en aan Zebrecht van Hoculem de jonge.
Dochter Aleijdt is getrouwd met Herman Plaetmaker. Zij ontvangen omstreeks 1395 geld voor de verkoop van eikenbomen van de hoeve. Drie mannen, Jan die Haest, Jan Broc en Jan Pape, hebben die bomen omgehakt en opgeruimd. Hun zoon Jacob Plaetmaker verkoopt in 1396 de helft van de goederen van wijlen Diederick van Hoculem in Udenhout aan Albrecht de Wael. Blijkbaar is een van de drie kinderen van Gerit Groij overleden en erven de twee overgebleven kinderen ieder de helft van de hoeve.
Aangezien Diederick van Hoculem in 1369 al was overleden, is het vreemd dat zijn naam nog steeds prijkt in het cijnsregister van 1380. Is het zijn zoon? Dat zou gek zijn, aangezien er in ieder geval een andere eigenaar is in de persoon van Gerit Groij.
In het volgende cijnsregister van 1448 is de situatie weer veranderd. Heilwich, de weduwe van Jacob Wouter de Brede, betaalt nu de cijns. Die cijns is wel opgesplitst. De ene helft, 7 oude schellingen en 3 nieuwe penningen komen van Theodoricus de Hoekelom en bestaan uit twee posten. Beide posten waren eerder ook van Gerard Lambert de Wael. De tweede helft is één post van hetzelfde bedrag en komt van Albrecht de Wael en daarvoor Gerit Groijs. Het lijkt er op dat Theodoricus de Hoekelom uit het cijnsregister van 1380 een zoon is van de Diddericus uit het register van 1340. Het goed uit 1340 raakt verdeeld, hoewel er slechts één cijnspost te vinden is in het register van 1380. In 1448 is er een nieuwe cijnspost bijgekomen van twee nieuwe schellingen voor 2 bunder wei of broek afkomstig van Johannes Smolders. Hoe dan ook, in 1448 is de hoeve weer in één hand.
Op 11 augustus 1478 delen Wouter Jacob van Brede en Reijner vanden Hoevel als man van Gertruijt Jacob van Brede de hoeve. Bij deze erfdeling blijkt waar de goederen liggen. Het gaat om een grote hoeve aan de westzijde van de Schoorstraat, tegenover het leengoed van Ghiselbrecht Lijsscap en later Arnold van Broeckhoven. Daarnaast omvat het ook landerijen aan de oostzijde van de Schoorstraat in het gebied dat in die tijd bekend staat als Cleppenschoer. Dat verklaart waarschijnlijk de nieuwe cijnspost in 1448. Die zouden dan betaald moeten worden voor het deel in het Klappend Schoor, dat later in handen is gekomen van Diederik van Hoculem.
Het cijnsregister van 1552 laat deze tweedeling mooi zien. Wouter Jacob de Brede, en later zijn weduwe en dochter, betalen de ene helft en Hillegonda, de weduwe van Reinier vanden Hoevel betaalt de andere helft. Boven die tweede inschrijving staat geschreven dat Arnoldus Jan van Broeckhoven de executeur-testamentair is van Hillegonda. Dat vindt zijn oorzaak mogelijk in het feit dat zijn moeder Joanna van Heukelom heette en waarschijnlijk familiebanden had met de eerder genoemde Theodorus van Hoculem. Via deze Arnold Jan van Broeckhoven komt deze hoeve later in de 16de eeuw in handen van Gerard Arnold Jan van Broeckhoven en daarna van zijn kinderen. De hoeve raakt dan versnipperd.
Voetpad naar de boerderijen in de Loonsehoek
Zo'n vijftig jaar geleden liep tussen de boerderijen Schoorstraat 59 en 61 nog een voetpad naar de drie boerderijen Loonse hoek 1, 2 en 3. De drie boerderijen van de Loonse hoek 1, 2 en 3 behoorden niet tot de hoeve van Diederic van Hoculem, maar tot die van de buurman Matheus Kuijsten. De straat Loonse Hoek is pas aangelegd in 1890. Voordien was genoemd pad vanaf de drie boerderijen van de Loonse hoek de enige uitweg naar de Schoorstraat en die liep inderdaad over andermans erf.
Huidige bewoning
Op het grondgebied van de oude hoeve vinden we onder andere de woningen Schoorstraat 59, Schoorstraat 61 en Schoorstraat 63.
Bronvermeldingen
Stadsarchief 's-Hertogenbosch, Archief van de schepenbank van 's-Hertogenbosch, inv.nr. 1175 f. 178
(1369); 1177 f. 26v (1383); 1180 f. 100 (1394); 1175 f. 113 (1395?); 1175 f. 143 (1396); 1247 f. 188v-
189 (1478)
- Toelichting cijnsregister.