02. Vrouwen in het gemeentebestuur
In juni 2020 maakte Sigrid Kaag bekend dat ze lijsttrekker wilde worden voor D66 bij de Tweede Kamerverkiezingen van maart 2021. En ze vertelde er meteen bij, dat ze ook wel premier wilde worden. Niets bijzonders zou je denken. Maar… heel Nederland had er ineens een mening over, die met name ging over het feit dat ze een vrouw is. Hoe moet dat dan met haar kinderen? Is ze wel hard genoeg? En dat in 2020…. Terwijl al in 1918 de eerste vrouw in de Tweede Kamer kwam, meer dan honderd jaar geleden! En terwijl Nederland al vanaf 1977 vrouwelijke lijsttrekkers heeft. Het heeft lang geduurd voor vrouwen actief waren in gemeentebesturen. Gilze was daarin zijn tijd ver vooruit. Al voor het jaar 1000 had Gilze een vrouwelijke bestuurder, Hilsondis. Ze was gravin van Strijen en bezat nogal wat grond in de omgeving van Breda. Zo was Gilze van haar, maar ook Hulten. In Gilze had ze een grote hoeve, Villa Gillesela. In 992 schonk ze al haar bezittingen aan de abdij van Thorn waarna de abdis van Thorn in Gilze het bestuur en de rechtspraak regelde via de schepenbank ‘Den Ouden Hof van Gilze’.
Vanaf 1917 is er algemeen kiesrecht voor mannen en vanaf 1919 is er kiesrecht voor vrouwen in Nederland. Met een tentoonstelling, een boekje, een lezing en websitepagina’s is hier in de gemeente aandacht aan besteed. De tentoonstelling bestond uit een uitgebreid overzicht van kandidaten, campagnes en partijen die vanaf die tijd aan de gemeenteraadsverkiezingen hebben meegedaan. Ook de jurk die kamerlid Marianne Thieme op Prinsjesdag droeg en waarmee ze via een opdruk en een sjerp herinnerde aan honderd jaar kiesrecht, stond op de tentoonstelling. In Gilze en Rijen deed in 1962 voor het eerst een vrouw mee aan de verkiezingen voor de gemeenteraad. In dat jaar stonden er drie vrouwen op een kieslijst, twee op de lijst van de boeren, één op de lijst van de arbeiders. Inmiddels is het in onze gemeente heel gewoon dat vrouwen in de raad zitten en wethouder zijn. Er is zelfs (kort) een vrouwelijke burgemeester geweest.
Gemeentebestuur
Drie vrouwen waren dus in 1962 verkiesbaar: Jo Klaassen-van den Heijkant (bestuurslid van de Boerinnenbond), A. Vermeulen en Jo van Steenhoven-Ligtvoet. Maar geen van deze vrouwen kwam in de gemeenteraad. Jo van Steenhoven kreeg van hen de meeste stemmen.
Ze stond op Lijst Noij, de arbeiderslijst. En deze partij had nogal wat campagne voor haar gevoerd. Jo van Steenhoven was in 1921 in Oosterhout geboren, maar woonde vanaf 1949 in Rijen. Ze was actief bij de KAV, de Katholieke Arbeidersvrouwen. En ze deed veel meer. Zo was ze voorzitter van het Oudercomité van de Bernadetteschool en volgens Lijst Noij was ze deskundig op het gebied van onderwijs, jeugdzorg, volksgezondheid, woningbouw en maatschappelijk werk. Al deze kwaliteiten stonden in de speciaal voor haar gemaakte campagnefolder ‘Een vrouw in de gemeenteraad’. Ook in 1966 deed ze mee aan de gemeenteraadsverkiezingen. Er waren toen zelfs twee liedjes gemaakt om haar (en de andere vrouwelijke kandidaten) aan te prijzen. In dat jaar had Gilze en Rijen voor het eerst een vrouw als lijsttrekker. Lucia van Alphen-van den Wildenberg uit Gilze voerde lijst 8 aan. Ze was daar in 1917 geboren en was dus toen 49 jaar oud. Ze kwam uit een Gilzer familie die zowel in het onderwijs als in de gemeentepolitiek actief was. De partij haalde te weinig zetels om in de raad te komen. In 1974 kwam er eindelijk voor het eerst een vrouw in de raad, A. Ligthart-Zomerdijk. Zij volgde een overleden partijlid op voor de resterende maanden van diens raadsperiode. Bij haar installatie verwelkomde de burgemeester haar in het mannenbolwerk, waarop zij antwoordde: ‘ik ben echt niet bang van al die mannen’. In 1982 keerde het tij pas echt. Arda van Puijenbroek-van der Heijden kwam als eerste gekozen vrouw in de raad.
En vier jaar later werd ze wethouder. Ze wilde een wethouder voor iedereen zijn. ‘Ik ga me beslist niet alleen op vrouwenzaken richten. Ik wil me bezighouden met alles wat zich voordoet. Of je nu man of vrouw bent, je moet je werk doen, zoals het gedaan moet worden. En dat kan op veel terreinen’.
Ook Ingrid Scheifes-Coenen, die toen voor het eerst in de gemeenteraad kwam, werd in 1986 wethouder. Zij had al in de verkiezingscampagne duidelijk gemaakt dat volgens haar een vrouw net zo goed in de politiek kan functioneren als een man. Daarna zaten er elke periode vrouwen in de gemeenteraad. In 2020 bestaat het college van burgemeester en wethouders uit twee mannen en drie vrouwen.
Andere bestuursorganen
Behalve in het lokaal bestuur zaten er ook vrouwen uit de gemeente in andere bestuursorganen. Maria Vernooij zat van 1991 tot 1995 namens de Partij van de Arbeid in de Provinciale Staten van Noord-Brabant. Zij moest daarvoor haar plaats in de gemeenteraad van Gilze en Rijen stopzetten. Corien Prins, hoogleraar Recht en Informatisering in Tilburg, is momenteel voorzitter van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Henriëtte Leijten was van 2001 – 2005 ambassadeur voor Nederland in Bulgarije.
Daarna had ze deze functie tot haar dood in Vaticaanstad. Ze was haar loopbaan in 1980 gestart in een diplomatenklasje van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Vervolgens werkte ze als secretaris op diverse ambassades.
Tekst: Nel de Wit